Helena Piskorska

Historyk, archiwistka, pedagog i działaczka społeczno-oświatowa. Urodziła się 9 października 1895 r. w Gnieźnie jako córka lekarza Piotra Piskorskiego i Kazimiery z Klepaczewskich. Choć początkowo mieszkała w Witkowie, a szkołę średnią ukończyła w Bydgoszczy, całe swe życie związała z Toruniem, w którym zamieszkała wraz z rodzicami w roku 1913.

W gronie twórców toruńskiej niepodległości

Podczas pierwszej wojny światowej Helena Piskorska aktywnie włączyła się w działalność społeczną. Pracowała w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny i Towarzystwie Opieki nad Dziećmi, dzięki któremu sprowadzano na wakacje polskie dzieci z westfalskich miast, w których panował głód. Redagowała również w latach 1916-1919 miesięcznik Żebraczek Bezdomnych, służący zbieraniu ofiar. Prowadziła także tajną szkółkę dla dzieci, ucząc języka polskiego.

Materiały do badań ludnościowych w Archiwum Miasta Torunia

W sprawie archiwów miejskich na Pomorzu

Zbiory kartograficzne Archiwum m. Torunia

W 1918 r. została członkiem Polskiej Rady Ludowej, powołanej przez społeczeństwo do przejęcia władzy z rąk zaborcy, a w 1920 r. rozpoczęła pracę jako referent do spraw przedszkoli w kuratorium Okręgu Szkolnego Pomorskiego. Pięć lat później ukończyła Państwowy Instytut Nauczycielski w Warszawie, nabywając uprawnienia do nauczania historii w szkłach średnich, co pozwoliło jej po powrocie do Torunia podjąć pracę w Miejskim Gimnazjum Żeńskim. Dodatkowo w roku 1927 rozpoczęła pracę w Archiwum Państwowym w Toruniu jako archiwistka, przechodząc w 1935 r. na pełen etat i obejmując kierownictwo Archiwum. Jej zasługi dla tej instytucji są nie do przecenienia. Zdobyła lokal na pracownię, uporządkowała archiwalne zbiory udostępniając je dla polskich badaczy, rozpoczęła pracę wydawniczą.

Helena Piskorska aktywnie uczestniczyła również w kulturalnym i naukowym życiu Torunia. Była członkiem Wydziału Historycznego Towarzystwa Naukowego i brała udział w pracach wydawniczych Zapisków Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Materiały do dziejów Jana III Sobieskiego w Archiwum m. Torunia

Otton Steinborn doktor medycyny

Druga wojna światowa

Po wybuchu drugiej wojny światowej pozostała na stanowisku kierownika Archiwum do momentu aresztowania i osadzenia w Forcie VII w grudniu 1939 r. Po zwolnieniu nadal pracowała w archiwum, kierowanym przez Niemców. W listopadzie 1940 r. została wysiedlona do Generalnej Guberni. Początkowo pracowała w Zarządzie Miejskim w Puławach jako maszynistka, a następnie w Archiwum Państwowym w Krakowie.

Okres powojenny

Po powrocie do Torunia i do pracy w Archiwum Miejskim w maju 1945 r., rozpoczęła gromadzenie resztek archiwaliów i organizowanie pracowni. Bardzo zaangażowała się w rewindykację wywiezionego do Rzeszy Archiwum. Niestety, nie wszystko udało się odzyskać. Jednakże uporządkowała odzyskane materiały na nowo i przekształciła toruńskie Archiwum w placówkę służącą tworzącemu się Uniwersytetowi Mikołaja Kopernika. Po upaństwowieniu Archiwum i jego reorganizacji w roku 1951, została kierownikiem Oddziału Terenowego Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Bydgoszczy. Funkcję tę piastowała do końca sierpnia 1958 r.

Organizacja władz i kancelarii miasta Torunia do 1793 r.

Od 1945 r. działała również aktywnie w toruńskim Towarzystwie Naukowym, biorąc udział w jego odbudowie, będąc członkiem Wydziału I oraz sekretarzem Zarządu (1946-1949), a także pracując przy organizacji wydawnictw źródłowych. Po wojnie uzupełniła także studia wyższe na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując w roku 1948 stopień magistra, a dwa lata później doktora na podstawie prac z zakresu archiwistyki. W październiku 1957 r. została mianowana docentem.

W uznaniu zasług

Piskorska była kilkukrotnie odznaczana. W roku 1938 przyznano jej Brązowy Medal „Za Długoletnią Służbę”, rok później Srebrny Krzyż Zasługi, a w 1957 r. - Złoty Krzyż Zasługi. Po przejściu na emeryturę (1960 r.), nadal aktywnie pracowała naukowo. Zmarła 19 grudnia 1973 r.

Jest patronką jednej z ulic na toruńskim osiedlu Rubinkowo. Jej imieniem nazwano również tramwaj w ramach inicjatywy nadawania imion wybitnych torunian zaangażowanych w działalność patriotyczną na początku XX w. toruńskim tramwajom, przeprowadzonej w styczniu 2020 r. z okazji 100. rocznicy powrotu Torunia do wolnej Polski.

Kolekcja zdigitalizowanych w projekcie EODOPEN publikacji jej autorstwa obejmuje opracowania do badań ludnościowych i biograficznych oraz kartograficznych na podstawie zbiorów Archiwum Państwowego w Toruniu.

Bibliografia

1. Górski K., Nekrolog: Helena Piskorska (1895-1973). Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974
2. Piskorska Helena. [Dostęp 15.04.2022]. Dostępny w: http://kobietytorunia.pl/?p=376
3. 100 kobiet na 100-lecie powrotu Torunia do wolnej Polski. Toruń: Europejskie Zrzeszenie Młodzieży, 2020, s. 48