Kazimierz Hartleb

Ucyfrowione w ramach projektu EODOPEN publikacje prof. Hartleba dotyczą przede wszystkim historii kultury polskiej.  

Prof. Kazimierz Jan Hartleb był historykiem kultury, badaczem dziejów reformacji i kultury polskiej epoki humanizmu i bibliologiem. Urodził się 6 lipca 1886 r. z Zimnej Wodzie k. Lwowa jako syn Adama, inspektora szkolnego i Antoniny Gołębiowskiej. Jego brat Mieczysław był docentem Uniwersytetu Warszawskiego i wybitnym znawcą poezji Jana Kochanowskiego. 

Okres lwowski 

Po ukończeniu Gimnazjum we Lwowie, Kazimierz Hartleb odbył studnia historyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza (dalej: UJK) (1904-1909), z którym z przerwami związał się do roku 1945. Jego mistrzem był prof. Ludwik Finkiel. Podczas studiów Hartleb działał w Kole Historyków Uniwersytetu Lwowskiego (1904–1907). Koło to miało postępowy i lewicowy charakter. Od 1909 r. pracował w Bibliotece Uniwersyteckiej, za wyjątkiem 1913 r., kiedy to prowadził kwerendy archiwalne w Niemczech. W 1909 r. uzyskał stopień doktora filozofii Uniwersytetu Lwowskiego, a w 1920 został docentem historii kultury polskiej na tymże Uniwersytecie, po zaprezentowaniu pracy habilitacyjnej pt. „Stosunki artystyczne na dworze ostatniego Jagiellona”.  W latach 1920-1931 kierował seminarium Historii Kultury na Wydziale Humanistycznym UJK, zaś tytuł profesora uzyskał w 1929 r. Od 1920 był członkiem przybranym Towarzystwa Naukowego we Lwowie. W 1922 r. stał się jednym z założycieli Unii Narodowo-Państwowej – centrowej partii politycznej związanej z obozem piłsudczykowskim o inteligenckim charakterze, a 16 lat później - w odpowiedzi na zarządzenie wprowadzające na UJK „getto ławkowe” wobec studentów pochodzenia żydowskiego, wydane przez prorektora prof. Romana Longchamps de Bérier - prof. Hartleb podpisał protest przeciwko temu zarządzeniu, wraz z 25 innymi profesorami tegoż uniwersytetu. W 1931 r. na kilka lat rozstał się z Uniwersytetem Lwowskim, by objąć funkcję dyrektora Biblioteki Sejmu Śląskiego w Katowicach (1931-1932), a następnie dyrektora Muzeum Przemysłu Artystycznego we Lwowie (1932–1936).

W latach 1935-1938, wraz z historykiem i bibliofilem Kazimierzem Tyszkowskim, był redaktorem rocznika Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego we Lwowie pt. „Ziemia Czerwieńska”. W 1935 r. brał aktywny udział w VI Zjeździe Historyków Polskich w Wilnie. Był prezesem lwowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, wiceprezesem Towarzystwa Miłośników Książki we Lwowie, a także członkiem Komisji Historii Oświaty i Szkolnictwa Polskiej Akademii Umiejętności. Na Uniwersytet (wówczas im. Iwana Franko) powrócił podczas sowieckiej okupacji Lwowa (1939–1941), pracując także w tym okresie w bibliotece szkoły średniej. W latach okupacji niemieckiej (1941–1944) pracował jako urzędnik, a ponadto prowadził zajęcia na podziemnym UJK, wykładając historię polityczną na Wydziale Prawa oraz historię kultury na Wydziale Humanistycznym. W tym czasie wypromował 5 doktorów oraz 11 magistrów. Oprócz tego dawał prelekcje w Domu Księży Misjonarzy, pełniącym rolę konspiracyjnego centrum kultury polskiej we Lwowie oraz kierował archiwum Komendy Obszaru i Okręgu Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego. W lipcu 1944 r., podczas drugiej okupacji sowieckiej, działał w organizacji „NIE”, podejmując próbę odbudowy konspiracyjnej siatki wojskowej AK. We wrześniu 1945 r. został zmuszony do wyjazdu ze Lwowa. 

Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła pielgrzymka do Ziemi Św.

Okres toruński 

Po przyjeździe do Polski zamieszkał w Toruniu, gdzie od 8 października 1945 r. włączył się w organizację Wydziału Humanistycznego nowo powstającego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, pełniąc w roku akademickim 1946/1947 funkcję prodziekana, a rok później – dziekana tegoż Wydziału. Po nominacji na profesora zwyczajnego (1945), kierował Katedrą Historii Kultury Polski. Uczestniczył w pracach Komisji Historycznej i Komisji dla Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce Polskiej Akademii Umiejętności, był przewodniczącym Wydziału I Towarzystwa Naukowego w Toruniu, reaktywując działalność TNT po II wojnie światowej, a także wiceprezesem Związku Historyków Sztuki i Kultury, członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz członkiem korespondentem PAU. Zmarł 21 listopada 1951 r. w Toruniu.

Kultura Polski od zarania dziejów po dni ostatnie : wypisy źródłowe opatrzone rycinami

Bibliografia 

Biogramy uczonych polskich: materiały o życiu i działalności członków AU w Krakowie, TNW, PAU, PAN. Cz. I: Nauki społeczne. Z. 1, A-J. Oprac. Andrzej Śródka, Paweł Szczawiński. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1983. Str. 465-466. 

Draus Jan. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946: portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007. Str. 31-34, 65-66, 147-152, 160-162, 183, 236.