Uniwersytet Stefana Batorego

Stefan Batory

Batalia o istnienie Uniwersytetu

Uniwersytet wileński założony został w 1578 przez króla Stefana Batorego. Uczelnia przetrwała zabory, jednak dekretem carskim z 1.V.1832, w ramach represji po powstaniu listopadowym, Uniwersytet Wileński zlikwidowano. Przez kolejne dziesięciolecia trwały starania o przywrócenie wszechnicy wileńskiej. Po przejęciu Wilna z rąk bolszewików szukano wsparcia dla inicjatywy reaktywowania uniwersytetu u samego Naczelnika Państwa Polskiego Józefa Piłsudskiego. Marszałek wyraził wówczas chęć pomocy w sprawie przywrócenia działalności wszechnicy wileńskiej i tak też 28. VIII. 1919 ponownie otwarto Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie.

Quod felix faustum fortunatumque sit - "Oby to było szczęśliwe, sprzyjające i pomyślne". Tymi słowami Józef Piłsudski zakończył swoje przemówienie na inauguracji roku akademickiego 11 października 1919 roku.

Insygnia władzy akademickiej

Marszałek wręczył Rektorowi prof. Michałowi Siedleckiemu insygnia władzy akademickiej wykonane według projektu Ferdynanda Ruszczyca i nawiązujące do tradycji Uniwersytetu Wileńskiego z XIX wieku. Toga rektorska była wzorowana na todze Piotra Skargi, pierwszego rektora (koniec XVI wieku).

Wydział Sztuk Pięknych

Twórcą i pierwszym dziekanem Wydziału Sztuk Pięknych na Uniwersytecie wileńskim był Ferdynand Ruszczyc,wielka osobowość i animator życia artystycznego w Wilnie. Jako kierownik Pracowni Malarstwa Pejzażowego wywarł ogromny wpływ na swoich wychowanków.

Wydział Sztuk Pięknych znajdował się w budynkach dawnego klasztoru bernardyńskiego przy ul. Św. Anny. To właśnie wokół Wydziału Sztuk pięknych USB skupiało się całe życie artystyczne w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

Wilno - gmach Wydziału Sztuk Pięknych USB

Przy sztalugach stoją: Józef Sękalski, Stanisław Żukowski i Leon Kosmulski

Józef Piłsudski

Wilno wyzwolone

Dekret  o utworzeniu Uniwersytetu podpisany przez Marszałka dn. 28 sierpnia 1919 r.:

"Do Senatu Akademickiego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Sławną uczelnię wileńską, przez jezuitów w roku 1570 założoną, przez Stefana Batorego w roku.;.1578 do godności uniwersytetu podniesioną, przez Komisję Edukacji Narodowej zreformowaną, staraniem Adama Czartoryskiego odnowioną, a brutalną przemocą despoty rosyjskiego bezprawnie w swych czynnościach zawieszoną. powołuję po kilkodziesięcioletniej przerwie do wznowienia wiekopomnej działalności, a czynię to, by spełnić życzenia i zaspokoić potrzeby miejscowej ludności, by w imię prawdziwej swobody nawiązać odwieczną złotą nić cnoty, wiedzy i kultury, zerwaną dzikim gwałtem. Wszechnica Wileńska, w której berło rektorskie dzierżyli: Piotr Skarga, Jakób Wujek, Marcin Poczobut, Jan Śniadecki, w której nauczali Sarbiewski, Jundziłł, Bojanus, Groddeck, Smuglewicz, Jędrzej Śniadecki, 'Lelewel,w której czerpali swą wiedzę Mickiewicz, Słowacki, Kraszewski, Zan, Józef Mianowski, Pol, Odyniec, Chodźkowie. Baliński, Narbut, Domejko, Oleszkiewicz, Wańkowicz... ponownie otworzy dla młodzieży swoje podwoje w październiku 1919 r. - "Taką zwykła być Rzeczpospolita, jakiemi są obyczaje i ukształcenie jej obywateli", pisał Jan Zamojski, zakładając Wszechnicę w Zamościu. Słowa te powinny być drogowskazem dla mistrzów i uczniów odnowionej teraz Wszechnicy.-Oby Uniwersytet Wileński, rozpoczynając nowy okres swych dziejów, pomny świetnej swej tradycji, zajaśniał nowym blaskiem, oby stał się według słów Tadeusza Czackiego, wyrzeczonych do uczniów szkoły krzemienieckiej, "świątynią cnoty, a przybytkiem nauki". Niech promieniuje kulturą w jak najszersze kręgi, podnosi obyczaje i kształci umysły młodzieży, garnące się pod jego opiekuńcze skrzydła, i niech będzie jedną z tych wielkich dróg świetlanych, wiodących ludzkość do poznania prawdy. Aby zaś żyła w nim pamięć Tego, który pierwszy oddał w ręce tej uczelni berło akademickie, ten symbol władzy ducha nad życiem, niech nazwa odradzającej się wszechnicy po wieczne czasy brzmi: "Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie". Quod felix faustum fortunatumque sit." 

Warszawa, dn. 28 sierpnia 1919 r.

Wódz Naczelny Józef Piłsudski/r.i

Bibliografia

  1. Mienicki Ryszard, Pierwsze dziesięciolecie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Wilno 1931; Druk Józefa Zawadzkiego, Publikacja dostępna w KPBC: https://kpbc.umk.pl/publication/22335/
  2. Wrzosek Adam, Wskrzeszenie Uniwersytetu Wileńskiego w R. 1919, Wilno 1929; Druk Józefa Zawadzkiego, Publikacja dostępna w KPBC: https://kpbc.umk.pl/publication/21833/

Elżbieta Hudzik

Poprzedni Następny