Bibliotekarka

Nowy rozdział w życiu

W lutym 1982 r. rozpoczął się nowy, trwający niemal 40 lat, rozdział w Jej życiu. Wtedy Bożena Bednarek-Michalska została zatrudniona w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na stanowisku młodszego bibliotekarza - stażysty. Początkowo pracowała w Wypożyczalni, a następnie w Czytelni Głównej, Czytelni Matematyczno-Przyrodniczej i Czytelni Pomorzoznawczej. W latach 1987-1993 była bibliotekarką w Bibliotece Filologii Polskiej UMK, po czym wróciła do Biblioteki Głównej, by rozpocząć pracę w nowo utworzonym Oddziale Informacyjno-Rzeczowym jako bibliotekarz dziedzinowy. Cztery lata później objęła funkcję kierownika Sekcji Informacji w tymże Oddziale.

To był czas, gdy technologie informatyczne intensywnie wkraczały do bibliotek, obejmując coraz więcej sfer. To właśnie informacja naukowa, szczególnie informacja elektroniczna, a z czasem także budowanie zasobów cyfrowych oraz ich archiwizacja i zabezpieczenie, otwarty dostęp do treści naukowych i edukacyjnych, prawo autorskie i licencje creative commons, humanistyka cyfrowa, a także zawód bibliotekarza i jego wizerunek znalazły się w kręgu jej zainteresowań zawodowych. Profesjonalizm, gotowość na nowe wyzwania oraz ogromne zaangażowanie w sprawy nowoczesnego bibliotekarstwa były jej wizytówką.  

Otwarcie wystawy PWN, Toruń, 1994 r.

Promocja Torunia – ogólnopolska konferencja prasowa, Toruń, 1996 r.

Wystawa poświęcona wrocłwskim księgozbiorom zalanym przez powódź, Toruń, 1997 r.

Wszystkie trendy, jakie w tej chwili obserwuję, dynamiczny rozwój technik teleinformatycznych wskazuje na to, że biblioteką przyszłości będzie biblioteka hybrydowa. […] Biblioteka hybrydowa czyli taka, która daje dostęp do zasobów tradycyjnych jak i cyfrowych, ale na zupełnie innych zasadach niż do tej pory. Wyobrażam sobie, że [...] powinnam pracować w bibliotece doskonale zorganizowanej […], posiadającej nieduży, ale profesjonalny i twórczy zespół, doskonale ze sobą współpracujący nastawiony na klienta biblioteki i rozumiejący zasady konkurencji na rynku edukacyjnym. (Fragment wizji biblioteki XXI w. z 2002 r.)

Spotkanie noworoczne dla pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej, Toruń 2003 r.

Wręczanie nagród i wyróżnień pracownikom Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, 2005 r.

Zaproszenie na uroczystość podpisania porozumienia w sprawie umożliwienia bibliotekom publicznym dostępu do Internetu w ramach Programu Rozwoju Bibliotek, 2009 r.

Lifelong learning…  

Bożena Michalska uważała, że bibliotekarz powinien nieustannie podnosić kwalifikacje zawodowe, by móc profesjonalnie wykonywać swoje zadania. Nie tylko zachęcała do tego swoich współpracowników, ale i sama wcielała w życie zasadę lifelong learning. W roku 1991 ukończyła Podyplomowe Studium Programowania i Zastosowań Mikrokomputerów na ówczesnym Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UMK, a 9 lat później - Podyplomowe Studium Zarządzania dla Pracowników Administracji Publicznej i Jednostek Budżetowych na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK (2000). Zwieńczeniem tego ostatniego była praca dyplomowa – projekt menedżerski, napisana pod kierunkiem prof. Bohdana Godziszewskiego pt. „Proklienckie szkolenia bibliotekarzy BG UMK”. Właśnie szkolenia bibliotekarzy oraz traktowanie czytelnika jako klienta w bibliotece uważała za niezwykle istotne. Zagadnieniom tym poświęciła wiele publikacji i wystąpień konferencyjnych.  

Odpis Zaświadczenia Ukończenia Studium Podyplomowego Programowania i Zastosowań Mikrokomputerów na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UMK, Toruń, 1991 r.

Świadectwo ukończenia Studiów Podyplomowych w zakresie Zarządzania dla Pracowników Administracji Publicznej i Jednostek Budżetowych na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK, Toruń, 2000 r.

Strona tytułowa pracy dyplomowej pt. “Proklienckie szkolenia bibliotekarzy BG UMK” napisanej pod kierunkiem dr. Bohdana Godziszewskiego w ramach Podyplomowego Studium Administracji Publicznej i Jednostek Budżetowych na Wydziale Nauk Ekonomicznych i Zarządzania UMK, Toruń, 2000 r.

Bożena Bednarek-Michalska uczestniczyła również w niezliczonych szkoleniach, warsztatach, seminariach i konferencjach w kraju i poza granicami. Wiele z nich organizowano w ramach krajowych bądź międzynarodowych projektów. Warto tu wspomnieć wymianę doświadczeń między bibliotekarzami polskimi i brytyjskimi oraz szkolenia w zakresie organizacji pracy (program TEMPUS, 1996), a także międzynarodowy anglojęzyczny program i kurs online Unii Europejskiej „Telematyka dla bibliotek DEDICATE”, dotyczący kształcenia na odległość i zakończony implementacją internetowego kursu z wyszukiwania informacji dla studentów fizyki UMK (1997-1999).

W 2001 r. uzyskała certyfikat Quality Evaluation in Library Services and Education na Uniwersytecie Warszawskim, a w listopadzie 2002 r. ukończyła warsztaty „Budowa społeczeństwa otwartego” organizowane przez Polską Akcję Humanitarną oraz Biuro Integracji Europejskiej i Współpracy Urzędu Miasta Torunia. Bożena brała ponadto udział w kursach i webinariach w zakresie nowych technologii i zasobów elektronicznych, otwartego publikowania naukowego czy prawa autorskiego. Uczestniczyła również w wielu inicjatywach, m.in. Kultura 2.0, INFOBIB-L, Koalicja Otwartej Edukacji (KOED), Open Access Week.

9 czerwca 2004 r. zdała egzamin państwowy przed komisją egzaminacyjną przy Ministrze Edukacji Narodowej i Sportu, uzyskując uprawnienia do stanowiska kustosza dyplomowanego, a 10 lat później została mianowana starszym kustoszem dyplomowanym. 

Dydaktyk

Sama również prowadziła szeroką działalność dydaktyczną, głównie na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, ale także gościnnie na uczelniach polskich i zagranicznych. Przedmiotem szkoleń, warsztatów i wykładów były m.in. zarządzanie informacją i infobrokerstwo, nowoczesne elektroniczne źródła informacji i wartościowanie informacji, tworzenie stron www, prawo autorskie w sieci, biblioteki cyfrowe i repozytoria czy modele nowoczesnego publikowania naukowego.

Wykładała m.in. na studiach podyplomowych w Instytucie Fizyki (2000-2012) i na Wydziale Filologicznym UMK, prowadziła szkolenia i wykłady dla pracowników naukowych UMK oraz Polskiej Akademii Nauk w Toruniu, a także gościnnie na uczelniach polskich i zagranicznych, w ramach konferencji i sympozjów. Warto wymienić tu choćby konferencje: „Polskie biblioteki akademickie w Unii Europejskiej” (Politechnika Łódzka, 2004); „KONFERENCJA KULTURA 2.0 Media, sztuka, dziedzictwo – cyfrowy wymiar przyszłości” (Warszawa, 2006); „First Communia Conference: Public Domain in the Digital Age” (Louvain-La-Neuve, 2008); „International Bibliotheca Baltica Symposium” (Tallin, 2012). Regularnie szkoliła instytucje kultury i nauki w zakresie prac redakcyjnych w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej oraz naukowców UMK w zakresie deponowania materiałów w repozytorium instytucjonalnym. 

Ogólnopolska konferencja Czytelnik czy klient? Toruń, 2003 r.

Otwarcie ogólnopolskiej konferencji Czytelnik czy klient? Toruń, 2003 r.

Podczas IV Konferencji EBIB Open Access “Internet w Bibliotekach”,  7-8 grudnia 2007 r.

Bożena była również organizatorką licznych konferencji, spotkań grup roboczych, kursów czy szkoleń i warsztatów zarówno w formie stacjonarnej, jak i zdalnej. Przykładem mogą być międzynarodowa konferencja naukowa „Bibliotekarz dziedzinowy w bibliotekach akademickich” (Toruń, 26-27 października 2000), ogólnopolska konferencja bibliotekarzy pt. „Czytelnik czy klient” (Toruń, 4-6 grudnia 2003 r.), VI Ogólnopolska Konferencja „Automatyzacja bibliotek publicznych” (Warszawa, 24-26 listopada 2004), konferencja „Internet w bibliotekach”, którą współorganizowała kilkukrotnie czy cykl wykładów dla doktorantów i pracowników naukowych UMK zatytułowany „Bądź widoczny w sieci”, organizowany od stycznia do czerwca 2014 r. Warto dodać również kilkukrotną organizację wydarzeń w ramach corocznych edycji Toruńskiego Festiwalu Nauki i Sztuki. 

Autorka publikacji

Bożena Bednarek-Michalska dużo także publikowała. Pod koniec lat 90-tych XX w. zainicjowała pierwszy w Polsce elektroniczny serwis dla bibliotekarzy oraz czasopismo „Biuletyn EBIB”, którego w latach 1999-2017 była naczelną redaktorką. Jako wieloletnia wiceprzewodnicząca najpierw zespołu, a następnie Stowarzyszenia EBIB (do 2015 r.), rozbudowywała serwis o nowe funkcjonalności i kształtowała politykę  tego periodyku. W „Elektronicznym Biuletynie Informacyjnym Bibliotekarzy” opublikowała najwięcej artykułów. W latach 2004-2018 była także redaktorką wydawnictw zwartych Stowarzyszenia EBIB, a na przestrzeni lat 2003-2008 - członkiem kolegium redakcyjnego czasopisma „Folia Toruniensia” wydawanego przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną – Książnicę Kopernikańską w Toruniu. 

Bożena Bednarek-Michalska opracowała również "Bibliografię polską Stanisława Lema", jako osobową bibliografię podmiotowo-przedmiotową za lata 1945-2000. By zebrać materiały do tego zestawienia, w latach 1990-2003 korespondowała m.in. z bibliotekami naukowymi, wojewódzkimi, wyższymi szkołami humanistycznymi oraz polskimi i zagranicznymi lemologami. Sam Stanisław Lem przychylnie przyglądał się jej poczynaniom, zdumiewał ogromem materiału i dziękował autorce za podjęty trud, czego dowodzi korespondencja z pisarzem. Okładkę, do tej wydanej w formie CD-ROM w 2006 r. przez ówczesny Dział Wydawnictw UMK "Bibliografii…", zaprojektował syn Mieszko. Marzenie autorki, by "Bibliografia polska Stanisława Lema" była dostępna w formule open access, niestety nie ziściło się. Bożena Michalska zgromadziła też sporo materiału do planowanej monografii dotyczącej współpracy zagranicznej Biblioteki Głównej UMK w latach 1947-2016. Nie ujrzała ona jednak światła dziennego.  

Generalnie na jej dorobek piśmienniczy i niepiśmienniczy złożyło się 254 pozycji. Zostały one zebrane i wydane staraniem Stowarzyszenia EBIB, we współpracy z Biblioteką Uniwersytecką w Toruniu, w serii Wydawnictwa Zwarte Stowarzyszenia EBIB w maju 2022 r. jako bibliografia publikacji za lata 1981-2020. Wśród tych pozycji znaleźć można publikacje naukowe i popularno-naukowe, w tym rozdziały w książkach i artykuły w czasopismach, materiały konferencyjne, sprawozdania, wywiady, preprinty nieopublikowanych tekstów, a także utrwalone w sieci wykłady, nagrania itp., których Bożena była autorką, współautorką lub rozmówczynią. Tematycznie dotyczyły one m.in. zawodu bibliotekarza, polskich i zagranicznych zasobów informacyjnych, bibliotek cyfrowych, repozytoriów, światowych archiwów, zagadnień prawno-autorskich, nowoczesnych technologii i publikowania otwartego.  

Realizatorka projektów

Jednym z niewątpliwych talentów Bożeny Bednarek-Michalskiej była umiejętność zdobywania środków na realizację projektów w konkursach finansowanych przez budżet państwa, Unię Europejską, organizacje czy fundacje. Wielokrotnie pozyskiwała fundusze pozwalające na podejmowanie inicjatyw w obszarze digitalizacji, retrokonwersji, otwartego publikowania, rozwoju humanistyki cyfrowej, współpracy bibliotek, unowocześniania bibliotekarskiej praktyki zawodowej i wielu innych. Jednym z największych jej sukcesów było utworzenie i koordynowanie regionalnej biblioteki cyfrowej - pierwszej w Polsce biblioteki cyfrowej, która powstała dzięki współfinansowaniu z funduszy europejskich (ponad 1 mln zł). Zapoczątkowane przez Bożenę Michalską w 2003 r. działania, zaowocowały otrzymaniem w grudniu 2004 r. pełnomocnictwa Jego Magnificencji Rektora UMK w zakresie realizacji projektu „Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa” i utworzeniem Konsorcjum Bibliotek Naukowych Regionu Kujawsko-Pomorskiego.

Prezentacja Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej podczas III Forum Gospodarczego Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Aula UMK, maj 2003 r.

Powołanie do pełnienia funkcji Pełnomocnika Rektora ds. realizacji projektu “Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa” na okres od 1 grudnia 2004 r. do 30 września 2005 r.

Podczas konferencji inauguracyjnej - Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Toruń, 2005 r.

Opracowany przez nią model biblioteki cyfrowej znalazł się m.in. na światowej liście rankingowej 200 najbardziej rozpoznawalnych repozytoriów naukowych The Webometrics Ranking of World Universities, tworzonej z inicjatywy grupy badawczej The Cybermetrics Lab, należącej do Centro Superior de Investigaciones Cientificas w Hiszpanii. Konferencja inauguracyjna KPBC odbyła się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu w grudniu 2005 r., a autorka i koordynatorka tego projektu otrzymała w czerwcu 2006 r. nagrodę Marszałka w VI edycji Konkursu o Nagrody Województwa Kujawsko-Pomorskiego w kategorii nauka i postęp techniczny. 

Nie sposób pominąć takich przedsięwzięć, jak INFOBIB-L - lista dyskusyjna polskich bibliotekarzy, której była inicjatorką; sieci współpracy bibliotek publicznych INFOBIBNET, w której zarządzie zasiadała w latach 2002-2007; międzynarodowego projektu „The COMMUNIA Thematic Network on the Public Domain”, dotyczącego cyfryzacji zasobów europejskich (2006-2011). Bożena Michalska była także członkiem Rady Zarządzającej projektu „Polska Literatura Humanistyczna” na Uniwersytecie Śląskim – indeks cytowań” i koordynatorką tego projektu w Toruniu (2000-2006).

Zasiadała również w zarządzie projektu Bibliotheca Baltica (2004-2006) mającego na celu digitalizację europejskiego dziedzictwa kultury i realizowanego w Bibliotece Głównej UMK w latach 2006-2008 we współpracy z bibliotekami krajów Europy Północnej. Współpracowała również z portalem Biblioteki Pedagogicznej w Warszawie dla bibliotekarzy szkolnych OEIiZK. Angażowała się też w bardziej lokalne inicjatywy, jak PROJEKT UMK WZROST „Wzmocnienie potencjału dydaktycznego UMK w Toruniu w dziedzinach matematyczno-przyrodniczych” koordynowany przez Wydział Matematyki i Informatyki UMK (2012-2015) czy projekt „eKultura” Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego (2010-2014).

Brała ponadto udział w projekcie Narodowego Centrum Nauki pt. „Badanie struktury i dynamiki cyfrowych zasobów wiedzy za pomocą metod wizualizacji” (2014-2017). Jednym z ostatnich projektów, na który udało się Bożenie Michalskiej pozyskać z Centrum Projektów Polska Cyfrowa ponad 4,5 mln zł, był realizowany w latach 2018-2021 przez pracowników Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy projekt „Ucyfrowienie zasobów akademickich regonu kujawsko-pomorskiego dla potrzeb nauki i dydaktyki całego kraju”. Do końca października 2024 r. toruńska Biblioteka Uniwersytecka będzie prowadziła prace przy projekcie „EODOPEN eBooks-On-Demand-Network Opening Publications for European Netizens”, którego inicjatorką także była Bożena. 

Dyrektorka Biblioteki Głównej UMK 

Ponadprzeciętne zaangażowanie Bożeny Michalskiej w rozwój Biblioteki Głównej UMK oraz otwartość na współpracę z innymi bibliotekami nie umknęło uwadze przełożonych. Znalazło to wyraz w trzykrotnym powoływaniu jej do pełnienia funkcji wicedyrektora Biblioteki Głównej UMK: w latach 2003-2006 oraz na dwie kadencje w latach 2010-2017. Ubiegając się o funkcję wicedyrektora ds. informacji i innowacji w 2014 r. w swych planach napisała: Chciałabym także przygotować zespół biblioteki na wyzwania prawne, jakie przed nami stoją, mocniej zaangażować ludzi do debaty na temat prawa autorskiego i jego wyjątków dla bibliotek, tak by przyszłe kolekcje cyfrowe mogły rozwijać się zgodnie z prawem. 

Na wernisażu wystawy bibliotecznej "SZTUKA GOTOWANIA - czyli świat ilustracji z dawnych książek kucharskich", Biblioteka UMK, 2016 r.

Otwarcie wystawy “Lernt polnisch! (Uczcie się polskiego!). Solidarność, NRD i Stasi”, Toruń, 2016 r.

Wernisaż wystawy UMK Świętuje, Toruń, 2015 r.

Bożena Michalska siłę bibliotek widziała w integracji i współpracy. Nieustannie współpracowała z krajowymi i międzynarodowymi organizacjami bibliotekarskimi. Współtworzyła rozliczne inicjatywy związane z nowoczesnym bibliotekarstwem: konsorcja, sieci wymiany informacji, serwisy informacyjne, listy dyskusyjne, kursy e-learningowe. Przez kilkanaście lat redagowała strony internetowe Biblioteki Głównej UMK. Dwukrotnie ( w roku 2002 i 2004) Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przyznawał witrynie internetowej głównej książnicy UMK III miejsce w konkursie na „Najlepsze witryny internetowe bibliotek polskich” w kategorii bibliotek naukowych. Nadzorowała także przenoszenie zasobów www Biblioteki Głównej UMK do systemu Liferay i dostosowanie nowego portalu Biblioteki do urządzeń mobilnych. Współtworzyła także zawarte na tym portalu treści.

Popularyzacja i promocja zbiorów i usług bibliotecznych, Toruń, 2011 r.

Wernisaż wystawy ,,Modernizm toruński. Architektura międzywojennego miasta", Toruń, 2016 r.

Podczas wewnętrznego spotkania wigilijnego dla pracowników i seniorów, Toruń, 2017 r.

W roku 2003, we współpracy z Biblioteką Uniwersytecką w Regensburgu, opracowała i przygotowała projekt ułatwiający czytelnikom związanym z Biblioteką Uniwersytecką w Toruniu dostęp do czasopism elektronicznych: Lista Regensburska. Trzy lata później opracowała projekt powołania Konsorcjum Polskich Bibliotek Cyfrowych. Wszystkie formy jej aktywności służyły propagowaniu nowoczesnych technologii i dobrych praktyk bibliotecznych, wspieraniu i propagowaniu nowoczesnego bibliotekarstwa, lobbowaniu na rzecz otwartego publikowania materiałów edukacyjnych i naukowych oraz nowoczesnego podejścia do komunikacji naukowej.  

Ekspertka

Jej wiedza i ogromne doświadczenie były cenione w krajowym i międzynarodowym środowisku bibliotekarskim. Cechy te zostały zauważone także przez władze regionu, organizacje pozarządowe i w kręgach ministerialnych. W 2001 r. stworzyła, we współpracy z Fundacją Stefana Batorego, „Raport o bibliotekach polskich” dla Fundacji Melindy i Billa Gatesów, a w 2004 r. została zaproszona w charakterze eksperta do udziału w pracach przy Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego ─ Województwo Kujawsko-Pomorskie w Zakresie Nowych Technologii. W latach 2006-2007 uczestniczyła w pracach Zespołu do spraw digitalizacji przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, gdzie kierowała podzespołem ds. opracowania strategii digitalizacji dla Polski. Ponadto, jako ekspert Narodowego Centrum Badań i Rozwoju przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego, oceniała projekty ministerialne w zakresie informacji naukowej, technologii informacyjnych, bibliotek cyfrowych i otwartego dostępu do nauki.

Była też członkiem Rady Programowej Programu Rozwoju Bibliotek Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego (2008-2010) i jako członek tej Rady, z ramienia Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, koordynowała budowę portalu dla małych gminnych bibliotek. Uczestniczyła również w Narodowym Programie „Foresight Polska 2020”, gdzie w roku 2008 pracowała dla Zespołu Ekspertów Zewnętrznych ds. Analiz Delphi pod kierownictwem prof. Michała Kleibera, ówczesnego Prezesa Polskiej Akademii Nauk. Ponadto w marcu 2011 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego powołał ją na członka Zespołu interdyscyplinarnego do spraw działalności upowszechniającej naukę, w którym zajmowała się ocenianiem wniosków i raportów z realizacji zadań dofinansowanych z tego programu (do roku 2013).

Z kolei w marcu 2015 r. została powołana do Zespołu do spraw otwartego dostępu do treści naukowych MNiSW. Bożena Michalska przygotowywała także ekspertyzy, raporty, komunikaty i opinie dla instytucji rządowych, Komisji Europejskiej i rozlicznych organizacji. Warto tu wymienić ekspertyzę w sprawie podjęcia działań w zakresie edukacji medialnej dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2009), analizę prawną przepisów prawa autorskiego w zakresie dozwolonego użytku publicznego dotyczącą bibliotek (czerwiec 2013), ankietę dla Komisji Europejskiej dotyczącą wytycznych w sprawie zalecanych licencji standardowych, zbiorów danych oraz pobierania opłat dla celów ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego (listopad 2013) czy konsultacje dla Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczące dozwolonego użytku publicznego (listopad 2013).