-
Tytuł
-
Dzieła pokopernikańskie
-
Opis
-
Teoria heliocentryczna, przedstawiona najpierw w „Narratio prima” (Gdańsk 1540, Bazylea 1541), a następnie w „De revolutionibus”, znalazła niewielu zwolenników przed 1610 r. Dla wielu ówczesnych astronomów i astrologów praca Kopernika była przydatna ze względu na nowe dane obserwacyjne, na których mogli oprzeć swoje obliczenia. Traktowali system kopernikański jako jeden z kilku, stawiając go obok systemu Ptolemeusza i Tychona Brahego.
-
Rok 1610 to data wydania Galileuszowego „Sidereus nuncius”, w którym autor opisał swoje obserwacje dokonane za pomocą lunety, a które dostarczyły materiału dowodzącego, iż model Wszechświata stworzony przez Kopernika jest prawdziwy: odkrycie faz Wenus i księżyców Jowisza. Kolejne dzieła Galileusza, przede wszystkim „Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo” zmierzały do udowodnienia słuszności teorii heliocentrycznej, co wywołało reakcję Kościoła katolickiego. Nie wyrażał on zaniepokojenia, dopóki teoria heliocentryczna dyskutowana była tylko w wąskich kręgach akademickich. W 1616 r. dzieło „De revolutionibus” znalazło się jednak na Indeksie ksiąg zakazanych, z którego wykreślono je dopiero w 1822 r. Wpisano tam też autorów, którzy teorię kopernikańską popierali: Giordana Bruna, Galileusza, Keplera.
Twórcą własnego sytemu kosmologicznego, wykorzystującego odkrycia i obliczenia zawarte w „De revolutionibus”, był Duńczyk Tycho Brahe. W swoim obserwatorium zbudowanym na wyspie Hven i nazwanym Uranienborg od imienia muzy astronomii Uranii prowadził obserwacje, których precyzję zwiększyło udoskonalenie przez niego używanych wówczas powszechnie instrumentów astronomicznych: triquetrum, kwadrantu czy sfery armilarnej. W toku swoich badań sformułował teorię geoheliocentryczną, w której nieruchoma centralnie położona Ziemia obiegana jest przez Księżyc i Słońce, planety zaś krążą wokół Słońca.
Uczeń Tychona Brahego, Johannes Kepler, ulepszył lunetę zaprojektowaną przez Galileusza. Jednoznacznie opowiedział się po stronie teorii heliocentrycznej, robiąc kolejny krok na drodze do jej ostatecznego naukowego udowodnienia. Proces ten zakończył Isaac Newton.
Na uwagę zasługuje jedyna kobieta w tym gronie: Maria Cunitz (1610–1664) zwana „śląską Ateną” lub „drugą Hypatią” (nawiązanie do słynnej filozofki i matematyczki aktywnej w Aleksandrii na przełomie IV i V w. n.e.). Była autorką najstarszej zachowanej publikacji naukowej, przygotowanej przez kobietę. W dwujęzycznym łacińsko-niemieckim dziele Urania propitia Maria Cunitz poprawiła błędy zawarte w tablicach rudolfińskich Keplera i uprościła jego obliczenia. Astronomiczne zainteresowania Marii Cunitz podzielał jej mąż, Elias von Löwen (1602–1661), który studiował astronomię u Davida Origanusa (1558–1628) we Frankfurcie nad Odrą.
(Magdalena Awianowicz)
„Tabulae Rudolphinae” czyli tablice rudolfńskie nazwane tak zostały na cześć cesarza Rudolfa II Habsburga (1552–1612), na zlecenie którego pracowali obydwaj ich autorzy, Tycho Brahe i Johannes Kepler. Składają się z katalogu 1005 gwiazd oraz tablic planetarnych. Dzieło to opublikował Johannes Kepler, wykorzystując dane z obserwacji Tychona Brahego (1546–1601). „Tabulae Rudolphinae” dzięki precyzyjnym obserwacjom Brahego są dużo dokładniejsze niż wykorzystywane wcześniej „Tabulae Alfonsinae” czy „Tabulae Prutenicae” Erazma Reinholda. Tablice były wystarczająco dokładne, by przewidzieć tranzyt Merkurego na tle tarczy Słońca zaobserwowany przez Pierre’a Gassendiego w 1631 r. Korzystał z nich także w swoich badaniach Isaac Newton.
Dzieło Tychona Brahego, duńskiego astronoma, astrologa i alchemika.
„Urania propitia”, wydana przez autorkę własnym sumptem w Oleśnicy w 1650 r. z pomocą typografa Johanna Seyffertusa, to udoskonalona wersja tablic rudolfńskich Johannesa Keplera. Dzieło powstało w miejscowości Łubnice, niedaleko klasztoru w Ołoboku, gdzie M. Cunitz wraz z mężem znalazła schronienie przed wojną trzydziestoletnią u boku ksieni konwentu cysterek Zofi Łubieńskiej. Książkę zadedykowała cesarzowi Fryderykowi III. „Urania propitia” składa się z czterech części: części teoretycznej, uwag na temat obserwacji astronomicznych, opisu budowy instrumentów obserwacyjnych oraz tablic astronomicznych, tzw. efemeryd. Starodruk obok 144 stron tekstu zawiera 286 tabel astronomicznych. Opatrzony jest wstępem męża autorki, Eliasa von Löwen, napisanym po łacinie i w języku niemieckim, w którym zawarta jest uwaga, że cała zasługa w napisaniu dzieła przypada jego żonie Marii. Książka, traktowana przez wieki jako podręcznik astronomiczny, po raz pierwszy wyjaśniała, w jaki sposób można obliczyć fazy Wenus. Autorka, posiłkując się wyłącznie odręcznymi wyliczeniami, skorygowała kilka błędów w tablicach J. Keplera oraz opracowała je dostosowując do potrzeb uczniów.